Νερό: Πόλεμοι μεταξύ κρατών και κυριαρχία των πολυεθνικών

Πόλεμοι μεταξύ κρατών…

Μεταξύ των γεωπολιτικών συνεπειών της κλιματικής απορρύθμισης, αναφέρεται συχνά η υπόθεση μιας ένοπλης σύρραξης μεταξύ δύο ή περισσότερων χωρών για τον έλεγχο των ολοένα και σπανιότερων υδάτινων πόρων. Ήδη, τον Ιούνιο του 1972 στη Στοκχόλμη, οικολόγοι ακτιβιστές διέκοψαν για λίγο τις εργασίες της πρώτης Διάσκεψης Κορυφής για τη Γη, οργανωμένης υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, για να προειδοποιήσουν για αυτόν τον ενδεχόμενο κίνδυνο. Είναι όμως άραγε αναπόφευκτος ο πόλεμος για το νερό; Θα πρέπει να σημειωθεί ότι, κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, δεν έχει σημειωθεί παρόμοια εξέλιξη στον πλανήτη. Βέβαια, παρατεταμένες εντάσεις εξακολουθούν να υφίστανται σε όλες τις ηπείρους, και θα μπορούσαν δυνητικά να μετατραπούν σε ανοιχτές συρράξεις. Ένα από τα πλέον εμβληματικά παραδείγματα εντοπίζεται στην Αφρική, με την Αίγυπτο να μην αποκλείει τη χρήση στρατιωτικής ισχύος, κυρίως αεροπορικής, εναντίον του μεγάλου φράγματος της Αναγέννησης που κατασκευάζει η Αιθιοπία στον Γαλάζιο Νείλο. Αυτός ο –σημαντικότατος– παραπόταμος του Νείλου εξασφαλίζει το 97% της αιγυπτιακής κατανάλωσης γλυκού νερού και το Κάιρο θεωρεί πως δικαιούται να έχει άποψη για οτιδήποτε σχετικό συμβαίνει πέραν των συνόρων του. Όμως, πίσω από αυτές τις πολεμοχαρείς ρητορικές, υπερισχύουν οι διαπραγματεύσεις και η διπλωματία. Οι ΗΠΑ, η Ρωσία και οι μοναρχίες του Κόλπου προσπαθούν να πείσουν τις δύο πλευρές, στις οποίες θα πρέπει να προσθέσουμε και το Σουδάν, ότι είναι προς το συμφέρον τους να συνεννοηθούν για τον κοινό αυτόν φυσικό πόρο. Την ίδια συμφιλιωτική προσέγγιση συναντάμε και σε πολλές άλλες διενέξεις, όπως για παράδειγμα εκείνη που οδηγεί σε αντιπαράθεση την Τουρκία με το Ιράκ και τη Συρία σχετικά με τον Ευφράτη και τον Τίγρη. Ίσως τελικά ο πόλεμος του νερού να μην γίνει…

…και κυριαρχία των πολυεθνικών

Είναι αμέτρητες πλέον οι πρωτοβουλίες με στόχο ο κόσμος να οδηγηθεί σε μια περισσότερο συντονισμένη διαχείριση των υδάτινων πόρων. Έτσι, τον Μάρτιο του 2023, ο ΟΗΕ οργάνωσε μια παγκόσμια διάσκεψη αφιερωμένη στο γλυκό νερό. Μια διοργάνωση που συγκέντρωσε 150 κράτη και γύρω στις δέκα χιλιάδες συμμετέχοντες, στο πλαίσιο –σε περίπτωση που κάποιος το αγνοούσε– της διεθνούς δεκαετίας δράσης «Το νερό και η βιώσιμη ανάπτυξη (2018-2028)». Αντίθετα με τους ωκεανούς, που αποτελούν αντικείμενο μιας παγκόσμιας συμφωνίας για την προστασία τους (η οποία υιοθετήθηκε επίσης τον περασμένο Μάρτιο), το γλυκό νερό, μόλις και μετά βίας το 2,5% της υδρόσφαιρας, δεν καλύπτεται από κανένα μείζον κείμενο που να ρυθμίζει ταυτόχρονα τη χρήση, τη διανομή και την προστασία του, όσο κι αν ο ΟΗΕ το 2010 αναγνώρισε επίσημα ότι η πρόσβαση στο πόσιμο νερό συγκαταλέγεται στα ανθρώπινα δικαιώματα. Ο επείγων χαρακτήρας της κλιματικής κρίσης και ο πολλαπλασιασμός των ξηρασιών, ακόμα και στις εύκρατες περιοχές, ωθούν τα κράτη στην υιοθέτηση ενός πιο φιλόδοξου κειμένου. Όμως, ο δρόμος για την επίτευξη ενός τέτοιου στόχου είναι σπαρμένος με παγίδες. Οι πολυεθνικές του νερού είναι παρούσες σε όλα τα επίπεδα της συζήτησης, με άμεσο τρόπο ή καταφεύγοντας σε λομπίστες και σε ΜΚΟ-βιτρίνες. Ο στόχος αυτού του εισοδισμού είναι απλός: να εμποδίσουν την έγκριση ενός διεθνούς κειμένου που θα χαλιναγωγεί την εμπορευματοποίηση του νερού και των υδροφόρων αποθεμάτων.